“Leefstijl en voeding steeds belangrijker in onderzoek naar alzheimer”
Afgelopen jaar vertelde Dr. Yannick Vermeiren ons over de rol van voeding bij de preventie en het ontstaan van de ziekte van Alzheimer.
“Om het concreet te maken: de 290.000 gevallen van dementie zullen in Nederland in 2050 waarschijnlijk verdubbeld zijn naar een geschatte 620.000. Daarnaast zijn er ongeveer 15.000 mensen met wat men ‘jongdementie’ noemt. Bij hen begint de aandoening voordat ze 65 jaar zijn geworden. Het Centrale Bureau voor de Statistiek meldt nu al dat dementie de snelst groeiende doodsoorzaak vormt in NL.”
Preventie
“De niet-beïnvloedbare risicofactoren, die voor zo’n 60% verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de ziekte van Alzheimer, zijn leeftijd en genen. De andere 40% zijn beïnvloedbare risicofactoren, zoals opleidingsniveau, gehoorverlies, hoge bloeddruk, overmatig alcoholgebruik, obesitas, rookgedrag, depressie, sociale isolatie, fysieke inactiviteit en diabetes.
Sinds een vijftal jaren is in het alzheimer-onderzoeksveld de focus op preventie en leefstijl toegenomen en dan vooral op voeding. De causaliteit tussen voeding en hersengezondheid bij het ontstaan van dementie is nog onvoldoende onderzocht: er zijn vooral observationele studies naar gedaan. Toch zie je wel al dat veel leefstijlelementen, zoals de preventie van obesitas, diabetes, hoge bloeddruk en alcoholinname, direct of indirect gekoppeld zijn aan voedingsinname. Dat zie je ook terug in het domein van de medicijnontwikkeling, bijvoorbeeld bij lopende fase 1- en 2-studies naar zeewierextracten, omega 3-vetzuren of cafeïne als mogelijke middelen tegen alzheimer.”
Nutriënten
“Voor de hersengezondheid is er een aantal belangrijke micro- en macronutriënten te benoemen, waaronder B6/B12 en D-vitamines, vitamines C en E (antioxidanten), flavonoïden, polyfenolen en omega 3-vetzuren. Studies hebben eerder tekorten aangetoond voor al deze nutriënten bij alzheimer, maar oorzaak en gevolg zijn daarbij moeilijk van elkaar te onderscheiden.
Tekorten aan omega 3-vetzuren werden al eerder gelinkt aan ADHD, depressie en ook cognitieve achteruitgang. Daarnaast hoor je ook veel over cafeïne, zoals uit koffie, thee of pure chocolade. Dat wordt in dit verband wel als ‘het zwarte goud’ bestempeld, met niet alleen tal van cardiovasculaire voordelen, maar ook als beschermende factor tegen geheugenachteruitgang en mogelijk sommige van de symptomen bij alzheimer. Onlangs nog werd in Amerika een medicijn goedgekeurd tegen de gestoorde motoriek bij de ziekte van Parkinson, met een werking in het brein die lijkt op die van cafeïne.”
Microbiota
“Voedingsvezels hebben een zeer gunstig effect op onze darmbacteriën, de microbiota, die op hun beurt weer een effect kunnen hebben op ontstekingsfactoren en breinprocessen. Bij alzheimerpatiënten lijkt er vaak een dysbiose, onbalans, te zijn tussen ‘slechte’ en ‘goede’ bacteriën. Sommige van deze ‘slechte’ microbiota kunnen lokale ontstekingen veroorzaken in de darm, die zich kunnen verspreiden naar de hersenen.
MIND-dieet
“Voeding en leefstijl moeten vooral gezien worden als een preventief wapen tegen dementie en alzheimer. Zo laten observationele onderzoeken zien dat het volgen van het zogenoemde MIND-dieet het risico op alzheimer met 35%-53% kan terugdringen, afhankelijk van hoe goed dit dieet werd opgevolgd. In een notendop, bestaat het MIND-dieet uit aanraders en afraders. Aanraders zijn onder meer (groene) bladgroenten, (blauwe) bessen, ongezouten noten, mager wit vlees, peulvruchten, volkorenproducten, olijfolie en vette vis. Afraders zijn rood vlees, snoep, gebak en gefrituurd eten.
De behandeling van deze verschrikkelijke aandoening is een ander verhaal. Daarin moeten we heel terughoudend zijn met uitspraken over de effecten van leefstijl. Er worden voorzichtig wel gunstige effecten van bijvoorbeeld het MIND-dieet gerapporteerd op betere geheugenscores bij mensen die al alzheimer hebben. Maar om de behandeling van beginnende tot milde alzheimer door middel van voeding en leefstijl wetenschappelijk te kunnen onderbouwen, is het noodzakelijk meer interventiestudies uit te voeren.”
Toekomst
“Recentelijk (medicijn)onderzoek verschuift steeds meer naar de microbiota/darmgezondheid, omega 3-vetzuren en laat een herwaardering zien van reeds bestaande medicijnen of producten, zoals cafeïne en -derivaten, elementen uit de natuur (Ginkgo biloba) en zelfs leukotriënenremmers (medicijnen tegen allergie). Ook voorzie ik wel een goede evolutie in bepaalde gentherapieën en wordt er gewerkt aan een vaccin tegen alzheimer. Dit laatste wordt momenteel onderzocht bij proefdieren. Ik verwacht dat alzheimer binnen 25 jaar onder controle kan worden gehouden of sterk vertraagd in z’n progressie, maar daar is nog wel veel onderzoek voor nodig. Echt genezen zal moeilijk blijven. In afwachting van een doorbraak lijkt preventie door een goede voeding en leefstijl steeds kansrijker.”